ACTUEEL
Wees je bewust van jouw emoties en gedrag rond geld en maak slimme(re) financiële beslissingen
- juni 14, 2023
- Door: Monique
- Categorie: Actueel Financiële planning Geld en gevoel
Iedereen wil graag zijn of haar financiële doelstellingen kunnen realiseren. Een financieel plan geeft je een goede basis om dat te doen. Maar om die doelen echt te bereiken, is het van belang om rekening te houden met je gedrag. De belangrijkste reden waarom mensen hun doelen niet bereiken, is vaak hun eigen emotie. Weten hoe jouw gedrag en emoties jouw financiële keuzes beïnvloeden, maakt dat je net iets slimmer beslissingen kunt nemen. En natuurlijk kan ik, als jouw financieel planner, je daarbij helpen!
Je bent helemaal niet zo rationeel als je zelf denkt
Je neemt elke dag beslissingen. Lang niet altijd baseer je deze op feiten of logica. Ervaringen, emoties, omstandigheden en instinct beïnvloeden de keuzes die je maakt. Dat gaat vaak goed, maar regelmatig ook verkeerd. Het helpt als je meer inzicht verwerft in de achterliggende (bewuste én onbewuste) redenen om een bepaalde beslissing te nemen. En om je te realiseren wanneer je een groter risico loopt om je door je emoties te laten leiden in plaats van door feiten. Bijvoorbeeld als je in een stressvolle situatie zit, of als je met iets ingewikkelds te maken hebt. Dit kan een grote impact hebben op het al dan niet (financieel) verwezenlijken van je doelen en dromen.
Als financieel planner help ik je hierbij. Dat doe ik door het opstellen van jouw persoonlijke financiële plan. Wat heb je nu, straks en later aan inkomsten en uitgaven, wat mag je verwachten en hoe kun je jouw vermogen optimaal inzetten zodat je jouw doelen (nu, straks en later) kunt bereiken. Het plan is op feiten en ratio gebaseerd (‘factfinding’) en biedt je de houvast die je nodig hebt om de juiste financiële beslissingen te nemen. Krijg je op persoonlijk vlak met een onverwachte tegenvaller te maken, schiet je in de stress door de stijgende inflatie,… jouw plan fungeert als een baken, waardoor de neiging onderdrukt wordt om vol in de emotie een onbezonnen keuze te maken.
Om tot een financieel plan te komen, baseer ik me niet alleen op de feiten (‘factfinding’), maar ook op jouw gevoelens rond die feiten. Dit noem ik ‘feeling finding’. Het is immers jouw persoonlijke plan; het gaat me om jou als persoon. Wat is voor jou écht belangrijk? Denk bijvoorbeeld aan het gevoel dat iemand kan hebben bij het hebben van een schuld. Rationeel (vanuit bijvoorbeeld fiscaal oogpunt) kan het verstandig zijn de aankoop van je woning te financieren, omdat je de te betalen rente kunt aftrekken van de inkomstenbelasting. Maar je gevoel zegt iets heel anders: ik houd niet van een schuld hebben, ik kan het (deels) zelf betalen, dus ik leen niet (minder). Ik merk dat wanneer mijn cliënten zich bewust zijn van hun eigen échte doelen en de financiële keuzes die ertoe leiden, ze ook geruster zijn als ze die keuzes maken / gemaakt hebben.
Wat is jouw gedrag en emotie met betrekking tot geld?
‘Geld moet rollen’, ‘ieder dubbeltje op zijn kant’, ‘wie spaart die heeft wat’, ‘je moet hard werken voor je geld’, ‘geld belangrijk vinden maakt je een slecht mens’, ‘van geld heb je nooit genoeg’, ‘geld maakt niet gelukkig’,… Het zijn diepgewortelde overtuigingen rond geld die je kunt hebben. Van sommigen ben je je bewust, van de meesten minder, maar allemaal bepalen ze hoe jij met geld omgaat.
Financieel psycholoog Anne Abbenes van het Financial Psychology Institute Europe doet als één van de pioniers in Europa, al jaren onderzoek naar de invloed van je brein, emoties en persoonlijke overtuigingen op je financiële gedrag. Volgens haar ontstaan dergelijke geldovertuigingen in je kindertijd, wanneer je het gedrag met geld van je ouders en anderen die belangrijk voor je zijn, observeert. Dat gedrag sla je in je brein op, waar het in een soort blauwdruk of zogeheten ‘geldscript’ wordt omgezet. Dat wil overigens zeker niet zeggen dat je het financiële gedrag van je ouders zomaar kopieert. Soms sla je juist een compleet tegenovergesteld script op. Misschien vond je het als kind bijvoorbeeld heel erg dat er thuis altijd erg voorzichtig met geld werd omgesprongen en er nooit ruimte was om eens iets leuks te doen. Dan kun je nu misschien de overtuiging hebben dat geld ten dienste van ‘leven’ moet staan in plaats van ‘leven voor geld’.
Een geldscript beïnvloedt vervolgens bijna automatisch en onbewust al je financiële beslissingen. Bij stress kan dat zelfs extreem zijn. Uit onderzoek blijkt dat ze ook aan de basis kunnen liggen van de meeste financiële problemen.
Geldovertuigingen kunnen je belemmeren het leven te leiden dat je wenst
Er zijn honderden verschillende geldscripts, die in min of meerdere mate bij iemand een rol kunnen spelen. Op zich kunnen deze geldscripts functioneel zijn en je helpen. Heb je het bijvoorbeeld financieel lastig, dan zal het juist handig zijn als je een voorzichtig script hebt met betrekking tot geld. Maar stel nu dat financiële of materiële status erg belangrijk voor je is of dat je vindt dat je zelfs niets waard bent als je geen geld hebt? Of dat je liever alles wat met geld te maken heeft, mijdt en daarom ook je financiële problemen niet aanpakt en verder laat oplopen. Dan kan zo’n geldscript je echt in de weg zitten. Of stel dat je het financieel best goed voor elkaar hebt, maar je blijft extreem voorzichtig en gunt jezelf of je gezin nooit eens een pleziertje, terwijl dat makkelijk zou kunnen. Geniet je dan wel echt van je leven? Ook extreme geldvoorzichtigheid kan nadelen hebben.
Het goede nieuws is dat je geldscripts kunt herschrijven. Je kunt jezelf nieuwe overtuigingen en gedrag rond geld aanleren. Dat kan alleen maar als je je eerst bewust wordt van je persoonlijke overtuigingen en hoe deze jouw financiële keuzes beïnvloeden. Maar hoe begin je? Je kunt bijvoorbeeld beginnen met nadenken over wat jouw eerste (positieve en/of negatieve) herinnering is aan geld en wat je bijvoorbeeld van je vader, moeder of andere familieleden hebt geleerd over geld. Of vraag eens aan een naaste welk geldgedrag hij of zij jou toeschrijft.
Eens iemand anders naar jouw situatie laten kijken, is ook een goed idee. Als je begrijpt dat je eigen beslissingen eigenlijk altijd in min of meerdere mate door emotionele en cognitieve vooroordelen en denkpatronen beïnvloed worden, besef je dat een ‘buitenstaander’ eerder een objectieve en rationele visie kan hebben. Of je die visie volgt of niet, staat je natuurlijk vrij. Maar op z’n minst krijg je ideeën aangereikt waar je misschien zelf nooit was opgekomen en word je uitgedaagd ‘out of the box’ te denken.
Voor een doorlichting van jouw financiële situatie is een financieel planner aangewezen. Onderzoek toont aan dat het inschakelen van een financieel planner je meer dan 3 procent aan rendement per jaar kan schelen! Wil jij in jouw eigen unieke situatie ook net iets slimmere financiële beslissingen nemen? Neem vrijblijvend contact met mij op!
Monique Londema CFP®, gecertificeerd financieel planner, m.londema@nlpa.nl