Je kind(eren), familielid of een goed doel een deel van je vermogen (kunnen) schenken, kan een fijn gevoel geven. En iets van waarde of een geldbedrag ontvangen is natuurlijk altijd leuk. Win-win dus. Maar toch is het niet zo eenvoudig. Er zijn allerlei belastingtechnische regels die het schenken tot een vrij complex geheel maken. Zo mag je bijvoorbeeld niet zomaar elk bedrag (belastingvrij) schenken. En heb je goed berekend wat de gevolgen van jouw schenking zijn voor de ontvanger én voor jezelf? En hoe zit het met jouw wens om je (klein)kind(eren) te helpen op de woningmarkt nu de “jubelton” (“schenkingsvrijstelling eigen woning”) fors verlaagd is en in 2024 zelfs afgeschaft wordt? 

Wat is jouw ruimte om te schenken?

e wilt misschien graag je (klein)kind(eren) helpen met waardevolle spullen en/of geld, maar wat ligt binnen je mogelijkheden? Als je erover denkt iets te willen schenken, is de allereerste stap: bekijken wat je financiële ruimte is. Je wilt jezelf niet in de vingers snijden en een schenking doen waardoor je later zelf in de problemen komt, onvoorziene financiële tegenslagen niet meer kunt opvangen of het realiseren van je eigen doelen in het gedrang komt.    

Bij de berekening van jouw financiële speelruimte kan ik je met een persoonlijk financieel plan helpen. In een financieel plan zetten we je wensen op korte en lange(re) termijn op een tijdlijn samen met je vermogen nu, straks en later. Op die manier krijg je een duidelijk beeld van wat je wanneer en waarvoor nodig hebt én wat je aan ruimte en financiële mogelijkheden hebt om op een verantwoorde manier te schenken. Beschik je over voldoende vermogen om te schenken, maar heb je het niet liquide omdat het bijvoorbeeld “vast” zit in een woning of onderneming? Dan is er nog de optie van een “papieren schenking”. Deze specifieke vorm van schenken behandel ik meer in detail in een volgend artikel.

Waarom schenken? 

Een geldbedrag of een waardevol goed is altijd een mooi cadeau. Veel mensen doen een schenking naar aanleiding van feestdagen of verjaardagen. Het kan ook praktisch en slim zijn om nu al een deel van je vermogen te schenken aan je naasten. “Beter met de warme hand schenken, dan met de koude hand”, wordt weleens gezegd. Je kunt niet alleen de dankbaarheid ervaren en zien wat jouw schenking voor de begunstigde mogelijk maakt, maar je kunt ook, door nu te schenken, je vermogen deels verlagen zodat je erfgenamen over een minder groot deel het -veelal- hogere tarief voor de erfbelasting moeten betalen.

Hoe vaak wil je schenkingen doen?

Misschien wil je jouw kind(eren) en kleinkind(eren) ieder jaar een mooi cadeau geven met nieuwjaar of geef je hen een geldbedrag cadeau als ze een bepaalde leeftijd, bijvoorbeeld 18 jaar, bereiken of iets dergelijks? Of misschien wil je je naasten eenmalig een financieel steuntje in de rug geven om een bepaald doel te bereiken, bijvoorbeeld het kopen of verbouwen van een huis of het volgen van een studie?  

Jaarlijks schenken

Wil je je naasten geld geven zonder dat de Belastingdienst er een graantje van meepikt, dan kun je jaarlijks tot een bepaald bedrag belastingvrij schenken. Je kunt iemand per jaar één keer een bedrag schenken of meerdere keren een bedrag; het gaat de Belastingdienst om het totaalbedrag dat je in één jaar aan dezelfde persoon schenkt. De hoogte van het bedrag dat je belastingvrij mag schenken, de zogenoemde “belastingvrije voet”, hangt af van je relatie tot de begunstigde. Als ouder kun je in 2023 je kind(eren) (ook pleegkinderen en stiefkinderen) een bedrag tot 6.035 euro belastingvrij schenken. Aan andere personen, familie of geen familie, kun je een bedrag tot 2.418 euro belastingvrij schenken. Dit laatste is ook op jou van toepassing wanneer je als grootouder een bedrag schenkt aan je kleinkind(eren). 

Je kind(eren) en/of kleinkind(eren) elk jaar belastingvrij een bepaald bedrag schenken, kan niet alleen voor de begunstigde(n) voordelig uitpakken (ze hoeven over dit bedrag nu geen schenkbelasting én later ook geen erfbelasting te betalen) maar ook voor jezelf, omdat je wellicht minder vermogensbelasting betaalt. 

Let op: voor de Belastingdienst ben je samen met je partner een eenheid. Oók als je gescheiden bent. Dat betekent dat je samen per jaar een begunstigde (maximaal) het desbetreffende belastingvrije bedrag kunt schenken; niet jullie elk apart dit bedrag aan dezelfde begunstigde. Een uitzondering hierop is wanneer grootouders aan hun kleinkind(eren) schenken. Ben je als grootouders gescheiden, dan kunnen zowel oma als opa elk 2.418 euro schenken aan hun kleinkind, zonder dat die daar schenkbelasting over moet betalen. 

Wil je een hoger bedrag schenken, dan moet de begunstigde hiervan aangifte doen en hierover schenkbelasting betalen. Hoeveel dat is, hangt af van het bedrag (minder of meer dan 138.641 euro) en van jouw relatie tot de begunstigde. Kinderen (en hun partner) betalen minder schenkbelasting (10 of 20 procent) dan kleinkinderen en verdere afstammelingen (18 of 36 procent) en dan overige personen, zoals niet-familieleden (30 of 40 procent). Bovendien kan een financiële schenking ook gevolgen hebben voor eventuele uitkeringen en toeslagen van de begunstigde. De tarieven voor de schenkbelasting wijzigen ieder jaar, dus check dit jaarlijks.    

Incidenteel of eenmalig schenken

Misschien wil je je kind financieel ondersteunen omdat het hem/haar (tijdelijk) wat minder voor de wind gaat, bijvoorbeeld na een echtscheiding of vanwege ziekte of werkloosheid. Of wil je je kind(eren) een duwtje in de rug geven op de woningmarkt of voor een studie. De Belastingdienst kent in specifieke gevallen een “verhoogde vrijstelling” toe. Dit wil zeggen dat je eenmalig een hoger bedrag belastingvrij mag schenken. Hoeveel dat is, hangt opnieuw af van je relatie tot de begunstigde en het doel van de schenking. 

Als ouder mag je je kind(eren) (ook pleeg- en stiefkinderen) tussen 18 en 40 jaar oud eenmalig een bedrag tot 28.947 euro belastingvrij schenken. Dit bedrag mogen ze vrij spenderen of kunnen ze (in 2023 voor het laatst) gebruiken voor de aankoop of verbouwing van een eigen woning of de aflossing van een eigenwoningschuld of restschuld (de voormalige “jubelton”). Wil je je kind(eren) een dure studie of opleiding laten volgen, dan kun je, onder strikte voorwaarden, eenmalig een bedrag tot 60.298 euro belastingvrij schenken. 

Zo’n schenking kan echter slechts één keer geschonken worden; je kunt je kind(eren) dus niet én voor de studie én later nog eens een (hoog) bedrag belastingvrij schenken. 

Wil je andere familieleden, bijvoorbeeld kleinkinderen, of niet-familieleden eenmalig een hoger bedrag schenken voor de aankoop of verbouwing van een woning? Dan geldt ook hier dan dit, alléén in 2023 nog, tot een bedrag van 28.947 euro belastingvrij kan. Vanaf 2024 valt de “jubelton” helemaal weg. Wil je dit jaar nog van de regeling gebruikmaken, dan gelden strenge eisen: onder andere de voorwaarde dat de begunstigde uiterlijk in 2025 een eigen woning koopt en in datzelfde jaar de schenking voor de aankoop, renovatie of schuldaflossing gebruikt. 

Zijn er alternatieven voor de “jubelton”?

Het kabinet heeft ervoor gekozen de “schenkingsvrijstelling eigen woning” per 1 januari 2023 te verlagen van 106.671 euro (in 2022) naar 28.947 euro en de regeling vanaf 1 januari 2024 helemaal af te schaffen. De afschaffing is bedoeld om een eerlijker speelveld te creëren onder starters. Nu zouden starters met rijke ouders of familieleden een betere kans op een woning hebben dan starters die niet op financiële hulp van hun familie kunnen rekenen. Ook zou het bestaan van de jubelton overbieden mogelijk maken, wat de woningprijzen opdrijft. Veel cliënten vragen me of er vanaf 1 januari 2024 dan nog wel een alternatief is? 

Alternatief 1: (belastingvrij) schenken

Voor ouders die hun kind(eren) tussen 18 en 40 jaar financieel willen ondersteunen, is er nog steeds de mogelijkheid om eenmalig een bedrag van maximaal 28.947 euro belastingvrij te schenken (let op: de hoogte van dit bedrag wordt in 2024 aangepast). Het bedrag is, in ieder geval wat de Belastingdienst betreft, door de begunstigde vrij te besteden, maar je kunt er altijd een voorwaarde aan verbinden in de schenkingsovereenkomst. Heeft je kind al eens eerder een verhoogde vrijstelling genoten voor een schenking van jou en/of je partner, dan zal hij/zij over iedere schenking van jou boven de jaarlijkse belastingvrije voet, altijd schenkbelasting moeten betalen. 

Voor grootouders die een kleinkind belastingvrij willen helpen bij het kopen of verbouwen van een woning, rest vanaf 2024 alleen de mogelijkheid van een schenking ter hoogte van de (jaarlijkse) belastingvrije voet (2.418 euro) of eventueel het (mede) verstrekken van een familiehypotheek. Een hogere schenking kan natuurlijk ook, maar dan is hierover schenkbelasting verschuldigd. 

Alternatief 2: familiehypotheek

Het is voor jonge starters op de woningmarkt vaak lastig om een woning te kopen en/of een hypotheek af te sluiten. Ze hebben meestal nog geen hoog salaris, hebben niet altijd een vast contract en/of beschikken (nog) niet over voldoende spaargeld. Een ander alternatief om je kind financieel te helpen bij het kopen of verbouwen van een eigen woning, kan een familiehypotheek zijn. Je kind sluit in dat geval geen hypotheek af bij een hypotheekverstrekker maar bij één of meerdere familieleden, zoals ouders, grootouders of ooms en tantes. Een familiehypotheek kan aangegaan worden voor de volledige aankoop of verbouwing van de woning. Maar is de familie niet zó vermogend om de aankoop van een woning helemaal zelf te financieren, dan kan een familiehypotheek ook naast een hypotheek bij een reguliere geldverstrekker bestaan. Die laatste zal wel altijd alle afspraken willen zien. 

Een familiehypotheek werkt hetzelfde als een gewone hypotheek, maar omdat de geldverstrekker in dit geval een familielid is, kunnen er gunstigere voorwaarden gelden of is ze beter afgestemd op de specifieke situatie van de startende huizenkoper. In een schriftelijk contract leg je afspraken vast over het geleende bedrag, de voorwaarden, het rentepercentage, de rentevastperiode, de looptijd, de aflosvorm en de voorwaarden waaronder de familielening opgezegd kan worden. Om je familie te helpen, kun je lagere maandlasten afspreken, maar vanuit fiscaal oogpunt is het heel belangrijk dat je een marktconforme rente afspreekt. Wil je je kind ook helpen bij de betaling van de rente, dan zou je daar eventueel nog het bedrag van de belastingvrije voet voor kunnen schenken. Als aan alle voorwaarden die ook voor een reguliere hypotheek gelden, is voldaan, is de hypotheekrente van een familielening aftrekbaar. 

Dat een familiehypotheek positief kan zijn voor de huizenkoper in kwestie, is vrij logisch, maar ook voor jou als “hypotheekverstrekker” kan het interessant zijn. Denk hierbij -naast dat het fijn is te helpen- aan een beter rendement op je vermogen dan bijvoorbeeld op een spaarrekening.  Toch is hier enige relativering op zijn plaats, want door de nieuwe regels van de Belastingdienst met betrekking tot box 3, wordt het vermogen dat je uitleent niet meer als spaargeld maar als een belegging gezien, waarop vermogensbelasting (in 2023 verhoogd naar 32 procent) van toepassing is. 

Er zijn ook nadelen verbonden aan deze constructie. De hypotheekstatus is vaak wat minder gemakkelijk (online) op te vragen dan bij een reguliere hypotheek. Dat kan het beheren van de hypotheek iets tijdrovender of moeilijker maken. Ten slotte vermeng je zaken en financiën met familie. Dat is vaak fijn, maar het kan ook op een ontgoocheling uitdraaien. Wat als afspraken niet nagekomen worden? Of wat als er om een andere reden ruzie ontstaat? Jullie blijven financieel met elkaar verbonden door de overeenkomst.

Voorkom discussies of onenigheid rondom schenken: wees open en regel het goed

Het laatste wat je wilt, is dat je schenking, lening of familiehypotheek onenigheid of ruzie veroorzaakt binnen je familie. En al bestaat er geen juridische of fiscale regel die stelt dat je als ouder bijvoorbeeld alle kinderen evenveel moet geven, het kan onderling wel voor wrevel zorgen als de één wel iets krijgt en de ander niet (of minder). Het is echter wel jouw beslissing. Het is vaak het beste om voorafgaand aan de schenking hierover met alle betrokkenen open te praten. Vind je het belangrijk om al je kinderen gelijk te behandelen? Dan zijn er mogelijkheden om een ongelijke situatie later gelijk te trekken. Het is hiervoor niet eens noodzakelijk om al je kinderen dezelfde schenking bij leven te doen. Je kunt bijvoorbeeld ook opnemen dat de schenking in de erfenis moet worden ingebracht.

Om discussies, van welke aard ook, te vermijden is het altijd verstandig om een schenking schriftelijk vast te leggen. Dat kan in veel gevallen al met een contract dat je zelf als schenker met de begunstigde afsluit, maar je kunt er ook voor bij een notaris langs. Een notariële akte kost geld, maar heeft als voordelen dat ze nooit zoekraakt en dat je er sterker mee staat, mocht er onenigheid of eventueel zelfs juridisch gesteggel ontstaan. In het volgende artikel vertel ik je hier meer over.        

Vraag je je af of je nu, straks en later over de nodige financiële ruimte beschikt om op een verantwoorde manier met een schenking je (klein)kinderen of andere familieleden en naasten financieel te helpen? Of wil je graag advies over welke opties en voorwaarden je aan een schenking kunt stellen? Neem gerust contact met me op! 

Monique Londema CFP®, gecertificeerd financieel planner, m.londema@nlpa.nl